Technologie in de zorg: kans of knelpunt?

Door: Rolf de Wilde

Tablets aan het bed, apps voor dossiervoering, spraakherkenning in de auto, slimme sensoren in de nacht. Technologie is inmiddels diep verweven in het dagelijks werk van zorgprofessionals. Maar werkt het ook écht? Uit recent AZW-onderzoek blijkt: technologie kan de werkdruk verlagen en het werkplezier vergroten, maar alleen als het goed wordt ingevoerd en gedragen door de mensen die ermee moeten werken. 

Het rapport “Technologie in zorg en welzijn – impact op werkdruk en werkbeleving” laat een helder beeld zien van de praktijk: 

• het werkprocessen ondersteunt (bijv. spraakherkenning of een overzichtelijk dashboard); 
• het rust brengt (bijv. betrouwbare alarmering of sensoren); 
• het administratieve lasten vermindert. 

• systemen niet goed werken of niet op elkaar aansluiten; 
• medewerkers geen tijd krijgen om te oefenen; 
• technologie het persoonlijk contact verdringt (“meer naar het scherm dan naar de cliënt kijken”); 
• er grote verschillen in digitale vaardigheden zijn binnen teams. 

De ondernemingsraad heeft wettelijke rechten bij de invoering van technologie. Die rechten zijn niet vrijblijvend, ze zijn vastgelegd in de Wet op de ondernemingsraden (WOR). Technologie raakt namelijk direct aan de arbeidsomstandigheden, werkdruk, scholing en de inrichting van het werk. Hieronder 5 concrete stappen die de OR nu kan zetten, mét de juridische basis.

De OR heeft een adviesrecht (art. 25 lid 1 sub k WOR) bij de invoering of wijziging van een belangrijke technologische voorziening. Vraag het bestuur om een plan waarin staat: 

• wat de doelstellingen van de technologie zijn, 
• hoe medewerkers worden betrokken, 
• hoeveel tijd en ondersteuning zij krijgen om te leren werken met de nieuwe systemen.

Een voorbeeld: De invoering van een nieuw ECD of planningssysteem valt onder dit adviesrecht.

De OR heeft instemmingsrecht (art. 27 lid 1 sub d WOR) op regelingen die zien op arbeidsomstandigheden.
Nieuwe technologie wordt vaak gepresenteerd als werkdruk verlagend. Vraag dan ook: 

• wordt de fysieke en mentale belasting echt minder? 
• hoe wordt dit gemeten of geëvalueerd?

Tip: Vraag om een nulmeting van de werkdruk vóór en ná invoering. 

Technologie vraagt vaak om nieuwe vaardigheden.
Als medewerkers trainingen of bijscholing nodig hebben, valt dat onder het instemmingsrecht van de OR (art. 27 lid 1 sub f WOR) voor regelingen over scholing en opleiding. Zorg dat deze opleidingen ook toegankelijk zijn voor minder digitaal vaardige collega’s. 

Een voorbeeld: De overstap naar een nieuw digitaal dossier betekent vaak dat het opleidingsbeleid moet worden aangepast, dat mag niet zonder instemming van de OR.

De invoering van technologie kan werkprocessen fundamenteel veranderen:
taken verschuiven, functies worden herschikt, of verantwoordelijkheden worden verlegd.
In dat geval heeft de OR opnieuw een adviesrecht (art. 25 lid 1 sub e WOR), omdat dit valt onder wijzigingen in de organisatie van de werkzaamheden. 

Een voorbeeld: Door automatisering van rapportages verandert de rol van verzorgenden of administratief personeel. De OR moet hierover adviseren vóórdat besluiten worden genomen.

Technologie verandert snel. De invoering is geen eindpunt, maar een continu proces.
Spreek daarom met het bestuur af dat er structureel evaluaties plaatsvinden met medewerkers, zodat de OR vroegtijdig kan signaleren of werkdruk of kwaliteit van zorg onder druk komen te staan. 

Tip: Organiseer als OR een werkvloergesprek of dialoogsessie over “wat werkt en wat schuurt” in de praktijk. 

Naast de OR hebben ook professionele adviesraden (zoals cliëntenraden of verpleegkundige adviesraden) een belangrijke taak. Zij vertegenwoordigen het perspectief van zorgprofessionals en cliënten, en kunnen technologie toetsen op kwaliteit, mensgerichtheid en toegankelijkheid.

1. Kwaliteit van zorg bewaken – technologie moet bijdragen aan veilige, persoonlijke zorg. 
2. Ervaringen ophalen – signaleer waar technologie in de praktijk schuurt.
3. Digitale toegankelijkheid bevorderen – niet iedereen is digitaal vaardig, houd systemen eenvoudig. 
4. Samenwerken met de OR – bundel signalen en breng een gezamenlijk advies uit over technologie die impact heeft op zowel werkdruk als zorgkwaliteit. 

De belangrijkste les uit het AZW-onderzoek: Niet de technologie bepaalt het succes, maar de manier waarop je het invoert. En precies daar ligt de gezamenlijke kracht van de OR en de adviesraad: 

• De OR zorgt dat de rechten van medewerkers, hun werkdruk en scholing worden beschermd.
• De adviesraad bewaakt de kwaliteit, veiligheid en menselijkheid van de zorg.

Samen zorgen zij dat technologische innovatie niet ten koste gaat van mensen, maar juist ten dienste staat van goed werk en goede zorg.

MZ Services ondersteunt teams bij het voeren van dit gesprek. Van training tot beleidsadvies.